Kolonie Filadelfia heeft een geschiedenis. Deze landbouwkolonie ligt aan de cultuurhistorische weg Groningerweg in Tynaarlo. Facebookpagina Groningerweg Tynaarlo vertelt de verhalen over toen en nu. In 1857 is de boerderij verbouwd en deels gebouwd ten tijde van het graven van het Willemskanaal. Johannes Niewold, banketbakker aan de Grote Markt in Groningen, geboren in Groningen (13-9-1820 – 31-12-1898) was een vermogende en zeer gelovige man, die deze opvang voor kwetsbaren realiseerde. Dat valt samen met de oprichting van de NV Noord-Willems-Kanaal-Maatschappij te Groningen, waarin ook banketbakker Johannes Niewold participeerde. Bron: Nederlandsche Staatscourant
van 15-10-1856

In 1862 werd J.H. Fenseling eigenaar van de boerderij. Aan weerszijden van het Noord-Willemskanaal in Vries lag de eigen grond. De heide werd ontgonnen om de vele schapen te laten grazen. Bron: “Landontginning Buitenzorg”. Provinciale Drentsche en Asser Courant van 21-08-1875: 1860 boerderij buitenzorg / heidevelden ontginnen. Beide kanten grond van 60 ha met kudde schapen.

In 1879 werd de boerderij na een grote brand weer herbouwd (Kad. Sectie G 1337). Rond 1900 volgde de volgende eigenaar Johannes Post, geb. Beersterhoogen 19-11-1876, ovl. Winschoten 17-9-1954, zoon van Aito Post, burgemeester van Beerta. Hij liet de boerderij “Buitenzorg omstreeks 1900 herbouwen (Kad. Sectie G 1337).

In 1912/13 begint de Eerste WO, Nederland is wel neutraal, maar wel in crises.

De herbouwde boerderij “Buitenzorg” wordt na 1913/14 de directeurswoning van De Eerste Hollandsche Tuinbouwkolonie voor “werkloozen, bedelaars, landloopers en ontslagen gevangenen”, van de Ver. “Filadelfia” te Groningen. De kolonie is in 1912/1913 gesticht door dominee Meijndert ten Broek (1874-1942). Bekijk de foto’s op Flickr.

In 1913 koopt wijkvereniging Filadelphia Groningen de boerderij van 7 ha. (Nu 0,6 !) voor maatschappelijke ongeschikten. Het is niet echt financieel haalbaar.

In 1914 werd het slaapgebouw gebouwd met een gebouwtje met privaat en water- en waschplaats en een kapel gebouwd. De bouwmeester/werkbaas was Jannes Hindriks/Hendriks, geb. Haren 17-3-1887, zoon van Jan Hindriks/Hendriks, landbouwer, en Jantje Horst, Sluis 3 in Vries; zijn naam staat op de bouwtekeningen.

In 1919 kocht de Vereniging Nederlandse en inwendige zending ontslagen gevangenen Filadelfia. Het kerkje Bethel werd ook gebouwd, maar werd al snel een stro en matras fabriek en een houtspeelfabriek (schaak en dam spelen, sjoelbakken). Ook hier waren financiële problemen.

In 1924 werd het eigendom van de Vereniging tot stichting en instandhouding van arbeidskoloniën = stichting Hoogland te Arnhem – later in Beekbergen. De inkomsten kwamen uit de tuinbouw, akkerbouw, vee, stro en matrassenfabriek, het maken van speelgoed van hout: dammen, schaken en sjoelen.

In 1932 zijn er zwart-wit beelden gemaakt en een aantal van deze bijzondere beelden zijn verwerkt in het volgende filmpje.

In 1940 gingen veel mannen naar Duitsland om te werken. Een kleine groep verhuisde naar Heideheim (3 km van Filadelfia vandaan). In 1943 werd de Wilhelminahoeve in Arnhem door de Duitsers gevorderd. De ruim 70 jongens werden naar Filadelfia overgebracht. Op Filadelfia maakten onderduikers deel uit van het personeel of patiënten. Ook werd naar radio Oranje geluisterd en werden illegale krantje verspreid. Door de Duitsers werden razzia’s gehouden, maar door voorinformatie waren de onderduikers veelal gevlucht. Hier lees je meer: 1942-1945 – Jan Gijsbert van den Broek duikt onder bij ten Haaf – Lentis Erfgoed

In september 1944 werden 100 Duitsers ingekwartierd. De slaapzaal was Krankenhaus geworden.

Directeur W. Endendijk, die van 1937-1940 leiding gaf aan de kolonie, werd in 1944 gearresteerd. Hij heeft tot het einde van de oorlog in werk- en concentratiekamp Neuengamme in de buurt van Hamburg vastgezeten.

Toen hij na de oorlog terugkeerde was het een geschonden uitgewoond huis.

Na de oorlog werd het verkocht aan particulieren, verkaveld en werd het slaaphuis eraf gehaald.

De directeurswoning is in 1956 verbouwd onder architectuur van Derk Broos (1898-1982), Blekerstraat 8 in Groningen, en is in 1977 intern verbouwd onder architectuur van het bureau B. Wasscher (1907-1975), H.A. Abbas en E. Klunder te Winschoten.